بهتر است بدانید که انسان‌ها از زمان حیات خود با یکدیگر تعاملی برقرار کرده و در این بین آثار حقوقی هم بین آن‌ها به وجود خواهد آمد که از جمله آن‌ها باید به انحصار وراثت اشاره کرد. در واقع این تعاملات بیشتر در زمینه مالی انجام شده و حتی پس از مرگ نیز ادامه خواهد داشت و تنها به دوره حیات ختم نمی‌شود. توجه داشته باشید پس از مرگ انسان چیزی که تعامل مالی خود را ادامه می‌دهد انحصار وراثت است و به همین منظور هر انسانی باید تکلیف مال خود را پیش از مرگ به صورت کامل مشخص نماید. این همه وراث برای اینکه بتوانند تقسیم ارث فرد فوت شده را انجام دهند بایستی گواهی انحصار وراثت داشته باشند.موضوع زمانی مشخص می‌شود که انسان‌ها وصیتی داشته و آن را نزد وکیل پایه یک دادگستری قرار دهند. معمولا انحصار وراثت زمانی انجام می‌شود که فرد فوت شده باشد و فرزندان به دنبال کسب حقوق خود از فرد متوفی باشند. در این میان مرجع صلاحی که می‌تواند اقدام به صادر کردن گواهی انحصار وراثت کند قطعا دادگاه محل سکونت متوفی خواهد بود، البته که پیش از مرجع صالح صادر کننده گواهی انحصار وراثت دادگاه محل سکونت متوفی بود، اما امروزه شورای حل اختلاف این مسئولیت را بر عهده گرفته است. در مقابل نیز اگر محل سکونت فرد متوفی نامشخص باشد مسئولیت برعهده دادگاهی است که آخرین مرتبه متوفی در آن سکونت داشته است و بنابراین در صورتی که فرد چندین مکان را برای سکونت انتخاب کرده باشد و آخرین مرتبه در تهران زندگی کرده باشد دادگاه‌های تهران باید به انحصار وراثت فرد موردنظر رسیدگی کنند.
آشنایی با مراحل انحصار وراثت
بهتر است بدانید که انسان‌ها از زمان حیات خود با یکدیگر تعاملی برقرار کرده و در این بین آثار حقوقی هم بین آن‌ها به وجود خواهد آمد که از جمله آن‌ها باید به انحصار وراثت اشاره کرد. در واقع این تعاملات بیشتر در زمینه مالی انجام شده و حتی پس از مرگ نیز ادامه خواهد داشت و تنها به دوره حیات ختم نمی‌شود. توجه داشته باشید پس از مرگ انسان چیزی که تعامل مالی خود را ادامه می‌دهد انحصار وراثت است و به همین منظور هر انسانی باید تکلیف مال خود را پیش از مرگ به صورت کامل مشخص نماید. این همه وراث برای اینکه بتوانند تقسیم ارث فرد فوت شده را انجام دهند بایستی گواهی انحصار وراثت داشته باشند.موضوع زمانی مشخص می‌شود که انسان‌ها وصیتی داشته و آن را نزد وکیل پایه یک دادگستری قرار دهند. معمولا انحصار وراثت زمانی انجام می‌شود که فرد فوت شده باشد و فرزندان به دنبال کسب حقوق خود از فرد متوفی باشند. در این میان مرجع صلاحی که می‌تواند اقدام به صادر کردن گواهی انحصار وراثت کند قطعا دادگاه محل سکونت متوفی خواهد بود، البته که پیش از مرجع صالح صادر کننده گواهی انحصار وراثت دادگاه محل سکونت متوفی بود، اما امروزه شورای حل اختلاف این مسئولیت را بر عهده گرفته است. در مقابل نیز اگر محل سکونت فرد متوفی نامشخص باشد مسئولیت برعهده دادگاهی است که آخرین مرتبه متوفی در آن سکونت داشته است و بنابراین در صورتی که فرد چندین مکان را برای سکونت انتخاب کرده باشد و آخرین مرتبه در تهران زندگی کرده باشد دادگاه‌های تهران باید به انحصار وراثت فرد موردنظر رسیدگی کنند.
وارثان فرد متوفی:
توجه داشته باشید افرادی که از یک فرد فوت شده معمولا ارث می‌برند از نظر قانونی و شرع به سه دسته متفاوت تقسیم بندی می‌شوند که در ادامه به بیان آن‌ها پرداخته ایم:
وراث طبقه اول که شامل پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد می‌باشد.
وراث طبقه دوم که شامل اجداد، برادر، خواهر و اولاد آن‌ها خواهد بود.
وراث طبقه سوم که شامل عمو، دایی، خاله و اولاد آن‌ها می‌باشد.
دقت داشته باشید که اگر در هر کدام از این طبقه بندی‌ها حتی یک نفر از ورثه در قید حیات باشد هیچ ارثی به دیگر طبقات تعلق نخواهد گرفت.
مدارک لازم برای انحصار وراثت:
همانطور که می‌دانید برای طی کردن مراحل انحصار وراثت و انجام کار‌های اداری مدارکی لازم خواهد بود که در ادامه سعی داریم به بیان مدارک مورد نیاز جهت انحصار وراثت بپردازیم:
شناسنامه فرد متوفی
گواهی فوت
گواهی مالیاتی
استشهادیه محضر
کپی شناسنامه‌های وراث
مدارک مورد نیاز برای انحصار وراثت
مراحل انحصار وراثت:
آشنایی با مراحل انحصار وراثتهمانطور که متوجه شدید به محض فوت فردی، کسی دیگر قادر به دخل و تصرف در اموال او نخواهد بود. سپس نهایتا انحصار وراثت املاک از سوی مرجع رسمی اعلام می‌شود که این مرجع شورای حل اختلاف است و در ادامه سعی داریم تا شما را با مراحل آن آشنا نماییم:
به طور کلی پس از اینکه فرد موردنظر فوت شد و پزشک مرگ او را تایید کرد، گواهی فوت توسط ثبت احوال تایید خواهد شد و صادر می‌شود. در مقابل نیز شناسنامه فرد مورد نظر باطل خواهد شد و در نتیجه بایستی اصل گواهی فوت را در کنار کپی آن باید به دادگاه ارائه دهید.
وراث پس از مرگ فرد متوفی بایستی لیست اموال منقول و غیرمنقول وی را به اداره دارای محصل سکونت تحویل دهند و رسیدی دریافت نمایند که این رسید در کنار سایر گواهی در نهایت به دادگاه ارائه خواهد شد.
اولی مرحله برای دریافت گواهی انحصار وراثت املاک این است که فرم مخصوص آن را از شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی دریافت نمایید که در آن بایستی اسم افرادی که از متوفی ارث می‌برند به همراه مشخصات کامل و نسبت آن‌ها با متوفی قید کنید. پس از کامل کردن این فرم باید به دو محل دیگر برای تکمیل کردن مدارک مراجعه کنید و با فرم تکمیل شده به شورای حل اختلاف مراجعه نمایید. دقت داشته باشید که اسامی وراث فرد متوفی بایستی در یک فرم خاصی که توسط دادگاه ارائه می‌شود لیست گردد و سپس دو فرد غیر وراث که وراث را می‌شناسند باید فرم را امضا نمایند. همچنین گذشته از آن امضا وراث هم توسط اسناد رسمی تایید و گواهی را به دادگاه ارائه دهند.
فرد متقاضی که به دنبال انحصار وراثت است باید در کنار شناسنامه خود کپی شناسنامه وراث را نیز کسب کرده و به دادگاه ارائه دهد. همچنین در کنار کپی باید اصل شناسنامه وراث را نیز توسط یک مدیر دفتر دادگاه کنترل شود و قطعا این موضوع الزامی خواهد بود.
پس از آنکه مدارک کامل آماده شد می‌توانید درخواست خود را به دادگاه تقدیم نمایید تا سایر مراحل اداری سپری شود. از این مرحله به بعد کار صدور گواهی انحصار وراثت املاک بر عهده شورای حل اختلاف خواهد بود. در واقع مراجع قضایی پس از ملاحظه اسناد و مدارکی که ارائه شد و با هزینه شما در یک روزنامه کثیرالانتشار تقاضای شما را آگهی نموده تا اگر متوفی وارث دیگری هم دارد با ملاحظه آن‌ها به دادگاه مراجعه نماید. پس از گذشت یک ماه از انتشار این آگهی اگر فردی اعتراض نکند گواهی انحصار وراثت ملک صادر می‌شود و شما می‌توانید با داشتن این گواهی به صورت قانونی برای تقسیم ارث اقدام نمایید. بانک‌ها نیز با وجود این گواهی به شما اجازه برداشت از حساب متوفی را خواهند داد.
دقت داشته باشید که اگر متوفی دارای چندین وارث باشد یا در زمان طلب اموال همه آن‌ها باید حضور داشته باشند یا به یک نفر وکالت رسمی برای جمع آوری اموال بدهند که روش دوم قطعا بهتر و از لحاظ زمانی هم به صرفه‌تر خواهد بود. ملک یا املاکی که به نام متوفی در اداره املاک ثبت شده باشد با ارائه گواهی انحصار وراثت خانه یا انحصار وراثت زمین به نام تمامی وارثان ثبت خواهد شد.
مدارک لازم جهت صدور گواهی انحصار وراثت
۱- اصل گواهی فوت و کپی برابر اصل شده آن
لازم به ذکر است که پس از فوت متوفی موضوع و تاریخ فوت در سیستم الکترونیکی و یکپارچه اداره ثبت احوال کشور ثبت و پس از ابطال شناسنامه متوفی گواهی فوت او صادر و به ورثه تحویل داده می‌شود.
۲- اصل شناسنامه و کارت ملی همه وراث متوفی همراه کپی برابر با اصل آن
در صورتی که در زمان فوت نطفه‌ای منعقد شده باشد جنین نیز جزء وراث قرار می‌گیرد و می‌بایست در دادخواست مربوط قید شود.
۳- استشهادیه محضری
به این منظور اسامی کلیه وراث باید در فرم مخصوصی که توسط دادگستری در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد نوشته شود و توسط دو نفر از اشخاصی که وراث و متوفی را می‌شناسند، در یکی از دفاتر اسناد رسمی امضا شده و امضای ایشان نیز توسط دفتر اسناد رسمی گواهی شود.
در واقع در این مرحله فرمی که از شورای حل اختلاف گرفته‌اید را به همراه گواهی فوت متوفی و همچنین اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی تمام وارثان باید به دفتر اسناد رسمی ببرید. در حقیقت این مرحله برای این است که دفتردار شهادت نامه‌ای را تنظیم کند و شاهدان با دادن امضا و گواهی وراث متوفی را به طور رسمی در همان فرم مخصوص تأیید کنند.
۴- وراث باید لیست کلیه اموال و دارایی‌های منقول و غیرمنقول متوفی را به اداره دارایی حوزه محل سکونت متوفی ارائه کرده و رسید آن را دریافت کنند و همراه با تقاضای گواهی انحصار وراثت به مرجع صالح تقدیم کنند. در این مرحله صرفاً مشخصات متوفی و اموال و دارایی‌های وی در فرم مخصوصی به اداره دارایی اعلام می‌شود و نیازی به پرداخت مالیات نیست.
۵- تنظیم دادخواست به خواسته صدور گواهی انحصار وراثت بر روی فرم چاپی دادخواست
مرجع قضایی پس از ملاحظه اسناد و مدارک که ارائه داده‌اید با هزینه شما در یک روزنامه کثیرالانتشار تقاضای شما را آگهی می‌کند تا اگر شخص متوفی وارث دیگری داشته باشد با ملاحظه این آگهی به دادگاه مراجعه کند. پس از گذشت یک ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی که کسی به آن اعتراض نکند بدون تشکیل جلسه رسیدگی و دعوت از وراث گواهی انحصار وراثت صادر خواهد شد.
چه کسانی می‌توانند درخواست گواهی انحصار وراثت بدهند؟
هرکدام از ورثه یا هر ذی نفع دیگر می‌تواند درخواست صدور گواهی انحصار وراثت کند فرض کنید شخصی از متوفی بابت چکی طلبکار بوده و به عمد وراث اقدام جهت اخذ گواهی انحصار وراثت نمی‌کنند از طرفی برای اقامه دعوی برای طلب بایستی انحصار وراثت به دادگاه علاوه بر مستندات طلب ارائه کرد در این راستا طلبکار می‌تواند از شورای حل اختلاف با ارائه مستندات تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت نماید.
اعتراض به گواهی انحصار وراثت
اگر فردی به گواهی صادرشده درباره انحصار وراثت اعتراضی داشت می‌تواند اعتراض خود را اعلام کند به طور مثال یکی از ورثه ممکن است اعتراض داشته باشد که نامش در گواهی قید نشده است همچنین ممکن است موصی‌له (فردی که وصیت به نفع او انجام شده است) یکی از اعتراض کنندگان به گواهی انحصار ورثه باشد.
اشخاصی که می‌توانند به گواهی انحصار ورثه اعتراض کنند عبارت‌اند از:
۱- دادستان
درصورتی که در بین وراث شخص محجوری باشد (صغیر، مجنون و سفیه) و برای وی قیم مشخص نشده باشد دادستان می‌تواند به درخواست گواهی انحصار وراث اعتراض نماید.
۲- اشخاص ذینفع
اهمیت دریافت گواهی انحصار وراثت
علاوه بر اینکه وراث با حصر وراثت به طور قانونی تعیین و مشخص می‌شوند در مواردی و برای انجام برخی کار‌های قانونی در مورد اموال متوفی در دفاتر اسناد رسمی ارائه گواهی انحصار وراثت الزامی می‌باشد.
همان طور که گفتیم گواهی انحصار وراثت برای این صادر می‌شود که ورثه متوفی و میزان سهم الارث آن‌ها تعیین گردد کسانی که از متوفی ارث می‌برند به سه طبقه به شرح ذیل تقسیم می‌شوند:
وراث طبقه اول که عبارتند از: پدر، مادر، فرزندان و فرزندان آن‌ها
وراث طبقه دوم که عبارتند از: اجداد، برادر، خواهر و فرزندان آن‌ها
وراث طبقه سوم که عبارتند از: عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آن‌ها
اگر در هر طبقه‌ای حتی یک نفر از ورثه در حال حیات باشد سبب می‌شود هیچ ارثی به دیگر طبقات تعلق نگیرد.
توجه به این نکته ضروری است که زن و شوهر در طبقات سه گانه مذکور قرار نمی‌گیرند بلکه به صورت مجزا سهم الارث آن‌ها تعیین می‌گردد.
تصمیم به طلاق